Ngày xưa, có một ông già góa vợ họ Lê. Nhà ông có tiền kho bạc đụn không sao tiêu hết 💰. Nhưng ông lại không có con trai, chỉ có một con gái, lớn lên gả cho anh chàng con nhà gia thế trong vùng. Chàng rể họ Bùi lấy con gái ông là để nhìn vào gia tài kếch sù. Về phía ông già họ Lê, ông nghĩ: "Ta nay tuổi đã ngoài sáu mươi, khó có con trai. Vậy thì con nào cũng là con thôi!".
Từ đó, ông có ý định cho con gái mình ăn thừa tự. Khi đứa cháu ngoại của ông sinh ra, ý đó càng thêm quyết.
Một hôm, ông sang nhà con rể chơi. Đứa cháu lúc này đã lên ba tuổi. Giữa lúc hai ông thông gia đang trò chuyện ngoài vườn, mẹ nó bảo ra mời ông vào ăn cơm. Nó bập bẹ: "Mời ông vào ăn cơm".
Ông già họ Lê hỏi đùa: "Cháu mời ông nào?". Đứa bé chỉ vào ông nội của nó. Ông già họ Bùi hỏi lại: "Cháu mời ông nào nữa?". Đứa bé trả lời: "Không". Ông lão trỏ tay vào ông ngoại nó và hỏi: "Thế cháu có mời ông này không?". Đứa bé lắc đầu chạy về phía ông nội nó. Bố nó bảo đến mấy lần, nó vẫn không chịu mời. Ông nội nó nói đùa: "Ông ấy có tiền bạc nhiều lắm, cháu có mời ông, ông sẽ dành cho mà tiêu, nếu cháu không mời, ông không cho nữa".
Đứa bé vì lạ đối với ông ngoại nên không nghe lời. Tuy việc không đáng kể nhưng ông già họ Lê cảm thấy không vui 😞.
Lúc trở về, ông nghĩ lại câu chuyện vừa qua và nhiều chuyện cũ khác. Ông không giận đứa cháu ngoại, nhưng những chuyện ấy gợi cho ông rất nhiều về tâm tính của hai cha con ông già họ Bùi. Ông nghĩ: "Hai cha con nhà này chỉ là hạng thèm tiền khát của, và chúng có vẻ hả hê vì được phá phách tài sản của ta".
Rồi ông ngẫm nghĩ: "Bao nhiêu mồ hôi nước mắt của ta và ông cha ta mấy đời gom góp lại bỗng chốc lọt vào tay quân bất lương. Sao có thể như thế được nhỉ?".
Trong lòng ông nảy ra một sự bực bội ghen ghét, nó làm ông băn khoăn day dứt. Ông toan đem phần lớn của cải cho họ và làng, nhưng lại nghĩ: "Trừ phi không có con, chứ đã có con không ai làm thế bao giờ".
Trước kia, ông có ý định ở vậy cho đến mãn đời. Nhưng bây giờ đã có sự thay đổi. Một ý nghĩ vụt lóe ra trong óc ông: "Hay ta cứ lấy vợ rồi đến đâu hay đấy!".
Thế là chỉ ít lâu sau, người ta thấy ông nhờ mối đánh tiếng gá nghĩa với một người đàn bà góa chồng ở làng bên cạnh.
Người vợ kế sau khi về làm bạn với ông ba năm thì sinh một đứa con trai. Nỗi vui mừng của ông không gì hơn nữa 🎉. Ông chăm sóc con đến mức trong làng ngoài xóm đều đồn nhau: chưa ai chăm được như vậy. Đã lo cho đứa bé trước mắt, ông lại lo cho nó mai sau. Thấy chàng rể hung bạo, nhiều lúc nhìn con trai bé bỏng bằng cặp mắt ganh ghét, ông lo sợ. Ông nghĩ: "Mình gần đất xa trời. Nếu khuất núi giữa lúc thằng bé còn nhỏ, nó không ngại gì mà không ra tay ám hại. Theo luật triều đình, bao nhiêu tài sản của ta phải thuộc về thằng bé. Chao ôi, nguy hiểm cho tính mệnh con ta biết chừng nào!".
Vì thế, không một giây phút nào ông quên tìm cách bảo toàn cho đứa bé trong tương lai.
Cuối cùng, mọi người đều ngạc nhiên khi thấy ông thường tỏ thái độ lạnh nhạt với hai mẹ con người vợ kế. Người ta bàn tán rất nhiều về cái tên "Phi" ông đặt cho đứa bé. Một người nói: "Chỉ có ngờ nó là con hàng xóm thì mới đặt tên như vậy!". Người khác tiếp: "Chắc ông lão mới hiểu ra là bảy mươi tuổi thì không thể nào có con trai!".
Ông già họ Lê có nghe nhiều lời bàn tán, nhưng ông chỉ cười thầm không nói gì.
Cho đến ngày sắp mất, người ta vẫn không thấy ông nhắc nhở gì về việc thừa kế tài sản. Chúc thư ông để lại chỉ vỏn vẹn hai mươi mốt chữ Hán, mà tuồng như viết dở dang trước khi tắt thở: "Thất thập nhi sinh phi ngô tử dã kỳ điền sản giao dữ tử tế ngoại nhân bất đắc tranh đoạt".
Vì vậy, sau khi chôn cất xong, chàng rể chiếu theo chúc thư chiếm hết gia tài điền sản, chỉ để lại cho hai mẹ con thằng bé Phi một gian nhà nhỏ với vài thửa ruộng xấu.
Thực ra, trước khi chết, ông già họ Lê đã gọi riêng hai mẹ con lại, trao cho một tượng gỗ. Tượng tạc hình người, đặc biệt có một cánh tay giơ ra đằng trước, ngón tay chỉ quặt về phía bụng. Người vợ kế không hiểu, chỉ ôm lấy con mà khóc. Ông ghé tai an ủi: "Nếu chúng nó tranh giành tư cơ của ta để lại, mẹ con cứ nhẫn nhục chịu vậy, đợi thằng Phi lớn khôn, hễ thấy có quan nào công minh bổ về hạt mình, hãy mang pho tượng này đưa lên quan phân xử".
Dặn đoạn, ông tắt nghỉ.
Cho đến ngày thằng Phi đã có vợ và sắp có con. Trong những năm qua, hai mẹ con gạt bao nước mắt mỗi lúc nhìn hoa lợi trên ruộng đất tuôn về nhà họ Bùi. Trong xóm ngoài làng không ai không ái ngại cho tình cảnh mẹ góa con côi. Nhưng hai mẹ con vẫn tỏ ra yên lòng với số phận, không kêu ca, không oán trách. Như thế đã được mười tám năm trời.
Một hôm, người mẹ hay tin có quan mới đổi đến huyện, nổi tiếng thanh liêm, xử kiện công bằng. Quan thường đi về các làng nghe ngóng dân tình. Nghe tiếng đồn, mẹ thằng Phi nhớ đến lời dặn của chồng, vội dắt con mang pho tượng lên quan. Cầm pho tượng, quan không hiểu ý tứ. Nghe người đàn bà thuật lại tình cảnh, quan rất thương hại. Ông bảo bà trở về, ba ngày nữa lại đến.
Khi người đàn bà chào lạy ra về, mặc dù trời đã khuya 🌙, quan vẫn cầm pho tượng miên man suy nghĩ. Ông lật xuôi lật ngược. Tất cả đều không có gì khác thường. "Ngón tay chỉ vào bụng. Phải chăng trong bụng có vật gì đây!". Nghĩ vậy, ông lắc lại gõ. Qua tiếng kêu, ông nhận ra ruột tượng rỗng. Lập tức ông lấy dao, dùng mũi dao nhọn thăm dò khắp nơi. Cuối cùng, ông nạy được miếng gỗ trám ở một bên nách pho tượng.
– Mọi việc đều ở đây cả!
Ông mừng rỡ kêu lên. Nhìn vào, quả tìm được một bản chúc thư chính thức của ông già họ Lê. Trong chúc thư, người chủ tài sản dặn trao toàn bộ cho hai mẹ con thằng Phi, không phải cho thằng rể.
Ngày hôm sau, quan cho đòi chàng họ Bùi đến công đường, nộp chúc thư văn khế về gia tài của bố vợ cho quan cứu xét. Giấy tờ y nộp chỉ vẻn vẹn hai mươi mốt chữ Hán đã nói ở trên. Quan đưa pho tượng, rút chúc thư chính thức cho hắn xem, và phán:
Tất cả giấy tờ đều nói rằng ý muốn của người chết là để toàn bộ tài sản lại cho đứa con trai. Ngay cả mảnh giấy có dòng chữ mà anh giữ mấy lâu nay, cũng chỉ có nghĩa là để ruộng đất lại cho thằng Phi. Không tin, ta giải cho anh nghe. Nghĩa của hai mươi mốt chữ đó là thế này:
– “70 tuổi mới sinh thằng Phi, đó là con trai ta. Ruộng đất trao cho con. Còn rể là người ngoài, không được hiếm đoạt”. Thế mà anh dám cắt nghĩa bừa để chiếm lấy tất cả, không thương gì đến đứa em bé bỏng và mẹ của nó. Bây giờ ta lệnh cho anh phải trả lại ngay tất cả mọi thứ anh đã chiếm đoạt, kể cả hoa lợi ruộng đất trong mười tám năm nay!
Anh chàng họ Bùi cứng họng khi nhẩm lại ý nghĩa mảnh di chúc. Cuối cùng, hắn đành cúi đầu vâng lệnh. Còn hai mẹ con Phi hết lời cảm tạ quan huyện và từ đó bắt đầu một cuộc đời sung sướng.
Bài viết được sưu tầm từ nhiều nguồn khác nhau và đã qua chỉnh sửa chính tả, biên tập lại để đảm bảo nội dung rõ ràng, dễ hiểu hơn.
Đây là truyện dân gian Việt Nam, nội dung đã được biên tập lại để phù hợp với người đọc.
