Đây là một chú chuột nhắt. Một chú chuột nhắt còn trẻ. Tuy vậy, nếu nhìn kỹ, chú cũng chẳng có vẻ đẹp đẽ gì mấy. Tôi còn nể Chuột Nhắt mà giới thiệu với các bạn thế, chứ nếu nói thẳng ra, nhiều chú chuột khác vẫn thường cười cợt, chê bai Chuột Nhắt lắm.
– Nó bẩn như cú.
– Cổ nó có ba cái sẹo to.
– Thằng đó có cái râu ghê quá! Mà cái râu nào cũng gãy nửa, sao vậy nhỉ?
– Đuôi nó chỉ cụt có một mẩu thôi!
– Thưa ngài, tính thằng chuột nhắt gian xảo lắm. Nhìn cái mắt lấm lét của nó là biết.
– Lại còn phải nói!
– Đấy, con ơi! Mọi người bảo thế đấy, ra ngoài đừng chơi với Chuột Nhắt nhé. Thấy nó là tránh xa đi.
Nhưng những lời nói ấy có khi cũng không đáng tin. Vì trong đời, có những cái miệng tốt, miệng xấu,
miệng nói hay, miệng nói dở. Có nhiều thứ miệng lắm và đôi khi người ta nói mà chẳng suy nghĩ. Đừng ai vội ghét Chuột Nhắt. Đừng ai nói xấu chú nữa. Cũng đừng có bà chuột mẹ nào cấm con cái chơi với Chuột Nhắt ngay. Phải xem xét kỹ, nhìn tận mắt mới nên nói lời nào. Một lời nói vô ý, trong lúc vui miệng, có khi lại làm tổn thương người khác nhiều. Bởi vì, lời nói cũng như dao sắc, có thể làm đau lòng người ta đấy. Vậy nên, đừng hấp tấp mà đánh giá Chuột Nhắt qua những lời chê bai kia. Vậy thì, Chuột Nhắt có thật sự xấu xí, xấu tính như lời đồn đại không?
Sự thật là, dưới mắt mọi người, và dưới cả mắt tôi nữa, Chuột Nhắt không phải là chú chuột xinh đẹp gì. Cơ thể chú nhỏ xíu, chỉ dài bằng một ngón tay. Bốn chân chú như những cây tăm lùn lùn. Cái mõm của chú nhọn hoắt, hai hàng râu cứng cứng vươn ra hai bên. Đôi mắt của chú thì nhỏ nhưng lại lồi ra, lúc nào cũng chớp chớp, nháy lia nháy lịa. Vì vậy, mọi người cứ đồn đoán chú là một chú chuột gian. Nhưng thực ra, điều đó hoàn toàn oan uổng cho Chuột Nhắt. Chú không có những tật xấu như mọi người vẫn nghĩ. Chú vốn đã xấu mã, nên mọi người lại cho rằng chú xấu tính luôn. Nhưng không phải vậy đâu! Chú không xấu tính chút nào. Vì chú đang là một học trò. Một học trò thì không thể có vết xấu nào. Chuột Nhắt cũng biết nghe lời thầy dạy. Có thể nói, chú là một học trò chăm chỉ. Từ khi còn bé, ông bà chỉ để chú ở nhà một thời gian ngắn, rồi gửi chú đi học xa, cách nhà vài ba cánh đồng.
Quả cau nho nhỏ
Cái vỏ vân vân
Nay anh học gần,
Mai anh học xa.
Chuột Nhắt chăm chỉ học hành lắm. Đó là tính cần cù, chăm học vốn có của chú. Vì bé thì phải học, học quan trọng như việc chuột phải ăn thóc vậy. Chuột Nhắt học ngay tại nhà thầy đồ, từ lớp này lên lớp khác. Chú cố gắng học giỏi, vì chỉ còn một năm nữa là phải thi rồi. Ở nhà, ông bà vui mừng lắm.
Quả cau nho nhỏ
Cái vỏ vân vân
Nay anh học gần,
Mai anh học xa.
Tiền gạo thì của mẹ cha...
***
Tiền gạo là của mẹ cha gửi cho con ăn, con học. Bao nhiêu là công lao! Chuột Nhắt nhấm một hạt thóc, nhớ đến những ngày khó nhọc của bố mẹ, phải vất vả đi kiếm từng hạt thóc vàng trong mùa đông lạnh lẽo, chú càng chăm chỉ học hành. Thấm thoắt, chẳng bao lâu, ngày thi đã đến. Hơn ba trăm học trò từ các tỉnh xa về dự thi. Hơn ba trăm thí sinh trải qua một vòng loại, nhiều người không vượt qua được, có người thì lỡ mất cơ hội. Nhưng đến ngày công bố kết quả, tên Chuột Nhắt đứng vào hàng thứ ba. Tin đồn về Chuột Nhắt học giỏi nhanh chóng lan rộng từ cánh đồng này qua cánh đồng khác. Ai cũng khen ngợi. Và, ôi chao, nhiều người trước đây đã chê bai, giờ lại quay ra tâng bốc, còn lấy Chuột Nhắt làm gương mẫu cho con cái mình.
– Nhìn Chuột Nhắt nho nhã làm sao!
– Chú Chuột Nhắt học giỏi, mặt mũi sáng sủa quá!
– Râu chú ấy dài, đôi mắt thật thông minh, vẻ mặt sáng láng.
– Thưa ngài, tính nết của Chuột Nhắt thật tốt. Nhìn cái vẻ hiền lành của chú ấy là đủ hiểu.
– Lại còn phải nói! Chuột Nhắt lanh lợi nhất thế giới này!
– Đấy con ơi! Nhìn làm sao mà bắt chước được. Hãy tìm những bạn tốt như Chuột Nhắt mà chơi.
Mọi người đều khen Chuột Nhắt không ngừng. Ở quê nhà, khi nghe tin chú thi đỗ, ông Thử và bà Thử vui mừng lắm. Hàng xóm kéo đến hỏi thăm, rộn ràng khắp nơi. Những người hay khen ngợi bắt đầu gọi ông bà Thử là "hai cụ cố sinh ra cậu cử tân khoa". Ông Thử tự hào, hếch râu lên, nghiêng tai nghe vui lắm. Họ tán dương:
– Thưa hai cụ, nhờ cậu cử mà làng xóm ta từ nay sẽ nổi danh!
– Cả vùng này chứ lị! Bác thử xem, từ trước đến giờ, trong làng ta có ai học giỏi như cậu cử nhà hai cụ cố không?
– Quá vinh dự!
– Phải mở một buổi khao thật lớn!
– Bác nói sai rồi! Phải vinh quy bái tổ rồi mới khao chứ. Làng ta từ xưa đến nay chưa từng có chuyện đáng tự hào như vậy, sao lại không để mọi người biết đến?
– Bác nói đúng quá! Hai cụ cố ơi, cho mọi người thấy đi.
– Công lao của hai cụ lớn lắm đấy!
Ông Thử lim dim đôi mắt, gật gù:
– Phải, phải. Chắc chắn sẽ làm vinh quy bái tổ cho cậu cử. Phải lắm!
Bà Thử mỉm cười đáp:
– Phải, đúng là phải lắm!
Mọi người đồng thanh:
– Phải lắm!
– Phải lắm!
***
Thế là ông Thử và bà Thử quyết định tổ chức một đám rước vinh quy cho cậu cử Chuột Nhắt. Ông bà gửi tin sang bên kia cánh đồng bảo rằng cậu cử nên hoãn ngày về, đợi để dân làng sang đón rước cho thật trang trọng. Nhận được tin này, Chuột Nhắt mừng lắm. Chú vui mừng chẳng khác gì khi nghe tên mình được xướng lên trong danh sách trúng tuyển. Khi nghe cha mẹ sẽ cho dân làng đến rước, trong đầu Chuột Nhắt đã tưởng tượng đến cái kiệu sơn son thếp vàng rực rỡ, mấy tay đô tùy xúm xít khiêng tân khoa. Chú ngồi trên kiệu, bệ vệ, đôi chân trước vắt xuống đùi, mắt nhìn nghiêm túc nhưng thực ra thì cứ nhìn qua nhìn lại. Dọc theo con đường, bao nhiêu bà con đứng xem, đứng đón. Cảnh tượng thật vui nhộn! Chuột Nhắt liền chuẩn bị quần áo, hành lý, sẵn sàng đợi ngày cha mẹ và dân làng đến rước mình về.
Bấy giờ, có một lão mèo đang nổi danh khắp nơi. Những con mèo ở đâu cũng vậy, đi đến đâu là gây ra rắc rối đến đấy. Không ai rõ gốc gác của lão mèo, chỉ nghe nói rằng hồi xưa lão từng sống trong nhà, chơi với bọn Chó Đen, Chó Vàng. Nhưng vì lão mèo ác quá, chơi với ai cũng phản bạn nên ai cũng ghét. Khi tất cả mọi người, từ chủ nhà đến những con chó con, đều ghét lão, lão đã không còn chỗ ở trong nhà nữa, phải ra ngoài sống như mèo hoang. Người ta thường nói: "Mèo già hoá Cáo" là như vậy. Lão mèo lang thang ra cánh đồng nhà Chuột. Chuột sợ mèo, điều này ai cũng biết. Tuy vậy, cũng có những con mèo hiền lành. Riêng lão mèo này thì ác quá. Càng làm hại ai, lão càng thích thú. Mọi người đều ghét và thù lão. Lão mèo cũng biết nhưng lão lại càng thích chọc tức mọi người. Có những ông đồ Chuột tinh tướng đã sáng tác những câu hát châm chọc lão mèo:
Con mèo mày trèo cây cau
Hỏi thăm chú Chuột đi đâu vắng nhà
Chú Chuột đi chợ đồng xa
Mua mắm mua muối giỗ cha cái thằng mèo!
Lão mèo thường nghe những câu hát ấy từ xa, nhưng không biết chính xác là ở đâu. Lão chỉ gầm gừ tức tối. Khi lão mèo nghe tin ông bà Thử sắp rước vinh quy cho con trai, lão mừng thầm. Lão chắc chắn sẽ nhận được một khoản tiền lớn từ nhà Chuột. Nếu không thì lão sẽ phá phách. Lão mèo liền đến cửa hang nhà Chuột. Lúc này trong hang, cả nhà Chuột đang ăn uống và bàn bạc về việc rước cậu cử Chuột Nhắt. Lão mèo cất giọng "meo" lên một tiếng thật to, khiến trong hang im lặng ngay lập tức. Mấy cái râu và mũi của Chuột Nhắt thò ra rồi lại rụt vào. Lão mèo quát:
– Có ai trong nhà không?
Một giọng run run đáp:
– Thưa có.
Ông Thử mon men ra đứng gần khe cửa hang, nói vọng ra:
– Ngài hỏi chúng tôi có việc gì?
Lão mèo trừng mắt:
– Còn việc gì nữa? Việc gì mà cả nhà các ngươi không biết sao?
– Bẩm, chúng tôi không biết ạ!
– Không biết à? Muốn bị cắt lưỡi không?
– À, tôi biết rồi, tôi cho cháu nó về bái tổ. Tôi bảo chiều nay sẽ sang báo tin mừng với ngài.
– Đủ cả rồi chứ?
– Vâng, chúng tôi sẽ báo tin và xin biện đủ. Rước ngài cứ về, chúng tôi sẽ sang sau.
***
Chiều hôm ấy, nhà Chuột mang lễ vật sang dâng ông Mèo. Chỉ có vậy, ông Mèo mới chịu để đám rước đi yên ổn. Đám đi dâng lễ cho ông Mèo cũng trang trọng như một đám rước thực thụ, có tranh vẽ để đời sau ai cũng biết. Một anh Chuột đi đầu thổi kèn, một anh đeo cái trống cà rùng, cứ đi lại múa hai tay gõ trống nhịp nhàng. Một anh nữa xách hai con cá săn sắt lớn, mà người xem tranh còn nhầm tưởng là cá chép. Sau cùng là ông đứng tuổi, ria mép dài, mặc áo the thâm, quần lụa điều đi sau. Đám rước ấy vào đến hang Mèo, thấy lão này đang khề khà uống rượu, nhận hai con cá săn sắt rồi nhắm ngay. Lũ Chuột cúi rạp, cúp cả tai xuống mà lạy tạ rồi vội vàng lui ra ngay. Ra tới cửa, anh nào anh nấy chạy nhanh như sợ lão Mèo đuổi theo, chộp lấy mà ăn thịt.
Một ngày đẹp trời kia, cả làng Chuột náo nức vì đám rước cậu cử Chuột Nhắt. Đến quá trưa, đám rước mới tới đầu cánh đồng. Đầu tiên là một chú Chuột mặc áo nẹp đỏ thổi loa te te, theo sau là hai lá cờ kì lớn, trên mỗi lá cờ viết hai chữ "Thái Bình". Mấy cái biển sơn son thếp vàng vác ngổn ngang, và chữ "Vinh Quy" vàng chói khắc trên gỗ. Lại có hai chú Chuột khiêng một chiếc trống cái, to phè phè, mỗi lần múa dùi là hai chú phu khiêng trống phải loạng choạng như sắp ngã. Toàn bộ đám rước, Chuột nào cũng mặc áo the thâm, quần lụa nâu, chít khăn kín đầu. Những chú nào mà cá tính lại đội chiếc nón dứa mới tinh.
Trong đám rước, chú tân khoa Chuột Nhắt ngồi trong kiệu, vênh váo, đầu đội chiếc mũ xanh có cánh chuồn. Mình chú mặc áo thụng lam, ngồi vắt chân chữ ngũ, một tay cầm quạt tàu phe phẩy, tay còn lại cầm điếu thuốc lá quấn, hút phập phèo. Đôi mắt chú lúng liếng liếc ngang dọc, tự đắc. Hai bên đường, đám bà con Chuột đứng đông nghịt xem.
Đám rước tiếp tục đi, đi mãi, đông dần lên khi tiến vào xóm. Nhưng rồi, tiếng ầm ầm từ xa vang đến. Tiếng giống như tiếng trống, tiếng cồng, tiếng sấm, mà lại lạ tai quá:
– Meo! Meo! Meo!
Ôi chao! Tiếng của lão Mèo. Những đám đông đứng xem rú lên rồi chạy tán loạn. Những anh cầm loa, cầm cờ, vội vã bỏ lại mà chạy. Cả những chú cầm biển "Vinh Quy" cũng ù té chuồn. Mấy anh đánh trống thì vẫn mải mê, không nghe thấy gì.
– Meo! Meo! Meo!
***
Lúc bấy giờ, bọn đánh trống mới bắt đầu nghe thấy tiếng ầm ầm rền tai, như thể có một cơn bão lớn đang đến. Mấy anh Chuột chẳng kịp nghĩ gì, chỉ biết vội vàng chạy thục mạng, ba chân bốn cẳng mà đi. Cả đám khiêng kiệu cũng vậy, hoảng loạn chẳng biết làm sao. Những tiếng rùng rùng, khủng khiếp đó là dấu hiệu của Thần Chết – đúng vậy, Thần Chết đang đến gần. Ngay khi nghe thấy âm thanh ấy, ai nấy đều buông kiệu, vội vã tìm hang hốc mà chui vào.
Cái kiệu bị buông ra mạnh mẽ, lật nghiêng và đổ ụp xuống. Cậu Chuột Nhắt, đang ngồi rung đùi tự mãn, thì bị ngã lăn ra, không dậy nổi. Cả đám rước bỗng dưng tan tành, chẳng còn bóng dáng con chuột nào. Thật sự là chỉ trong vài giây, đám rước trịnh trọng kia biến mất như chưa từng tồn tại.
Lúc này, người ta mới thấy ông Mèo, lù lù từ đằng xa đi tới. Lão vừa đi vừa kêu "Meo! Meo!" như thể đang hát. Nhưng làm sao mà đám Chuột hiểu được, họ chỉ nghĩ Mèo đang đói và kêu gọi để ăn thịt chúng. Mèo không hiểu rằng tiếng kêu vui vẻ ấy lại khiến bọn Chuột hoảng loạn bỏ chạy.
Khi lão Mèo đến nơi, chỉ thấy con đường vắng tanh, không còn một bóng Chuột. Cờ, biển, loa tất cả đều ngổn ngang. Lão Mèo tự hỏi: "Quái, ta có làm gì đứa nào đâu mà chúng nó lại sợ thế?" Lão lại hát "Meo! Meo!" mà không hề biết rằng chính giọng hát vui vẻ ấy đã khiến đám Chuột chạy mất dép.
Lão Mèo không hiểu, còn các Chuột thì chẳng dám quay lại nữa, cứ thế tan tác đi hết. Đến lúc khiêng kiệu lần nữa, thì cậu Chuột Nhắt bị đau chân, không thể ngồi dậy. Cái mộng đi diễu qua làng xóm của cậu chuột Nhắt đành phải bỏ dở, vì một sự việc ngớ ngẩn từ tiếng hát của lão Mèo.
Chuyện rước lễ cũng không thể trọn vẹn. Cậu Chuột Nhắt phải nằm lại trong kiệu, đau đớn mà không thể đứng lên. Cuộc vui không thành, và đám rước tan tành. Chuyện này khiến cho Thử ông và Thử bà chẳng thể vui được nữa, nhưng họ không dám trách Mèo, vì biết rằng oán giận cũng chẳng có lợi. Cậu Chuột Nhắt bị tật ở chân và không bao giờ khỏi, đành phải sống với tật đó suốt đời.
***
Một ngày nọ, Thử ông gọi Chuột Nhắt đến và nói rằng:
– Con ơi! Con đã trưởng thành rồi. Học hành con đã thành đạt, không thua kém ai. Nay cha chỉ còn mong lo cho con một người vợ. Con có đồng ý không?
Chuột Nhắt cảm thấy rất vui nhưng vẫn làm bộ lưỡng lự:
– Cái đó tùy cha.
– Cha đã suy nghĩ kỹ rồi. Xung quanh đây không có ai xứng đáng. Cha nghe nói bên sông có ông viên ngoại đang tìm chồng cho con gái. Mai cha sẽ sang thử.
Chuột Nhắt mỉm cười:
– Thưa cha, con đã nói tùy cha mà.
Biết rằng con đã đồng ý, hôm sau, Thử ông ăn diện chỉnh tề, mang giày gia đình và ô che nắng, đi đến nhà viên ngoại. Đến chiều, ông trở về, hơi rượu sực nức. Ông viên ngoại đã mời ông ăn cơm và uống rượu rất thịnh soạn. Thử ông kể cho con trai và Thử bà nghe:
– Tôi nói về con, viên ngoại rất vui, ông ấy đã biết tiếng con rồi. Nhưng ông ấy muốn mời con đến để thử tài.
– Ngày mai con sẽ sang.
Ngày hôm sau, Chuột Nhắt đến thăm nhà viên ngoại. Chú đi cùng hai tiểu đồng Chuột. Đêm trước, chú đã xem lại sách vở, chuẩn bị kỹ càng. Tuy nhiên, có một vấn đề là chú không biết đi đứng như thế nào vì một chân sau bị khập khiễng. Không sao, Chuột Nhắt sẽ cưỡi một con ngựa bạch, quần lụa sẽ che kín gót chân. Khi xuống ngựa, hai tiểu đồng sẽ hỗ trợ, tạo dáng vẻ công tử nhà giàu. Không ai sẽ biết được công tử Chuột Nhắt có bị tật hay không. Khi đến nơi, viên ngoại tiếp đón nồng hậu. Tiểu thư Chuột Chù đứng sau rèm cũng cảm thấy hài lòng. Sau đó, viên ngoại đưa ra một câu đố cho Chuột Nhắt. Đây là quy định chung cho tất cả những ai muốn làm rể nhà viên ngoại – phải giải được một câu đố. Mỗi người sẽ có một câu đố khác nhau. Câu đố mà viên ngoại đưa ra cho Chuột Nhắt là:
Mặt em phương trượng chữ điền
Da em thì trắng, áo đen mặc ngoài
Lòng em có đất có trời
Có câu nhân nghĩa, có lời hiếu trung
Dù khi quân tử có dùng
Thì em sẽ ngỏ tấm lòng cho xem.
Viên ngoại hẹn Chuột Nhắt ba ngày để trả lời. Sau ba ngày, Chuột Nhắt tìm được lời giải. Chú vỗ trán vài cái, rồi đi trên đường về, vui vẻ cười một mình. Về đến nhà, chú kể lại chuyện cho cha mẹ nghe. Thử ông vội hỏi:
– Thế con nghĩ ra câu trả lời chưa?
– Viên ngoại vừa nói xong là con đã đoán ra rồi.
– Đoán được là gì?
– Là quyển sách, chứ còn gì nữa!
Thử ông gật gù, ra vẻ suy nghĩ và đồng ý, cho rằng đó là câu trả lời đúng. Ngày hôm sau, Chuột Nhắt đóng một quyển sách thật đẹp, bìa mo sơn then, và trong có một đoạn tam tự kinh, rồi gửi cho viên ngoại. Viên ngoại rất kinh ngạc và ngưỡng mộ tài trí của công tử Chuột Nhắt. Vì từ trước đến nay, ông đã ra rất nhiều câu đố, nhưng ít ai giải được, nhiều chàng trai phải quay về thất vọng. Nhưng Chuột Nhắt chỉ mất một ngày là đã ra được đáp án. Quả là thần đồng! Tiểu thư Chuột Chù cũng khen ngợi: "Tài, tài!" Hai bố con viên ngoại lập tức gửi tin về cho nhà Thử ông để thông báo về lễ hỏi. Hai gia đình đã định ngày tổ chức lễ hỏi cho đôi bên.
***
Nhưng câu chuyện không phải kết thúc suôn sẻ ở đó. Một ngày nọ, có một khách đến thăm nhà viên ngoại, nói rằng muốn ngỏ một câu chuyện quan trọng. Viên ngoại mời ông ta vào, và người khách lạ đó chào hỏi rồi nói:
– Tôi nghe nói viên ngoại sắp gả con gái cho một người chồng?
– Đúng vậy.
– Con gái quý vị sẽ lấy một người bị tật chân đấy.
Viên ngoại trợn mắt:
– Thế nào? Ai bị tật chân? Ông nói sao?
– Tôi nói viên ngoại sắp gả con gái cho một người bị tật chân.
– Ai bị tật chân? Có phải công tử Chuột Nhắt không?
– Chính là anh ta!
– Ông hãy kể rõ câu chuyện này cho tôi nghe.
– Tôi không rõ gia đình nhà ấy lắm... Chỉ biết một điều là công tử Chuột Nhắt bị tật ở một chân trái.
– Sao ông biết điều đó?
– Hôm công tử Chuột Nhắt về sau khi đỗ đạt, tôi là người khiêng kiệu cho cậu ấy. Kiệu bị đổ, và chính tôi phải cõng công tử vào hang vì cậu ấy không thể đi được nữa. Sau đó, cậu ấy chữa trị mãi mà không khỏi. Thử ông đưa cho tôi một ít tiền để tôi không nói ra chuyện này.
– Vậy ông có nhận tiền từ ông ấy không?
– Không, ông ấy bỏ sót tôi.
Viên ngoại suy nghĩ một lát:
– Làm sao tôi có thể tin lời ông được?
Người khách bật cười:
– Có gì khó đâu. Viên ngoại có thể mời công tử Chuột Nhắt đi bộ sang đây rồi mời ra vườn hoa.
– Nếu công tử từ chối thì sao?
– Thì cứ xem như viên ngoại đang thách đố công tử lần nữa. Thách công tử Chuột Nhắt phải đi bộ đến đây. Lúc đó viên ngoại sẽ biết lời tôi nói đúng hay sai.
Viên ngoại cảm thấy nghi ngờ, ông bàn với con gái. Hai cha con suy nghĩ rất lâu. Cuối cùng, viên ngoại nói:
– Thôi thì ta thử theo lời người kia nói. Nếu công tử Chuột Nhắt không có tật gì, nếu ta mời mà công tử vẫn đồng ý thì cũng không sao.
Sau đó, viên ngoại gửi tin sang nhà Thử ông, thông báo rằng vào sáng ngày mười tư, ông sẽ mời công tử đến dự cỗ. Tuy nhiên, để giữ đúng lễ nghi gia đình, công tử nên đi bộ sang.
Hai cha con viên ngoại đợi đến ngày mười tư để xem chuyện gì sẽ xảy ra. Sáng hôm đó, một tiểu đồng từ nhà Thử ông đến thưa:
– Bẩm, hôm nay cậu con hơi ấm người, xin viên ngoại cho phép vắng mặt.
Viên ngoại nói với con gái:
– Con ơi! Có lẽ lời của người kia là đúng. Nhưng ta vẫn phải thử một lần nữa.
***
Một lần, viên ngoại lại sai gia nhân đến mời công tử Chuột Nhắt tới ăn giỗ kị. Theo lệ, công tử phải đi bộ, và viên ngoại cũng đã sai gia nhân đến đón công tử tận nơi. Ôi chao! Quả thật là khổ sở cho chú Chuột Nhắt. Chú phải làm sao đây? Chân chú thọt mất một bên trái. Nếu không cưỡi ngựa, không có ai đỡ nách, chú phải bước lò cò, tập tễnh. Nếu chỉ đi một quãng ngắn quanh quẩn trong hang, có thể chú chuột sẽ cố gắng bò cho dễ dàng. Nhưng giờ đây, chú phải đi bộ từ đây ra ven sông, qua mấy cánh đồng. Đột nhiên lại bị chơi một trò độc như thế, chắc là lão viên ngoại đã nghe phong thanh chuyện gì đó rồi. Mồm miệng đồn thổi ghê thật! Chuyện gì đã xảy ra, những điều có thể nói được thì chắc chắn không thể giấu được ai. Chú phải làm sao? Đành phải sai tiểu đồng sang nói dối một lần nữa:
– Thưa viên ngoại, công tử bị cảm chưa khỏi, không dám ra ngoài.
Vậy là viên ngoại có thể đoán được căn bệnh của công tử Chuột Nhắt. Ngày hôm sau, ông viết thư từ chối hôn cho con gái. Thử ông và Thử bà giận lắm. Công tử Chuột Nhắt thì thở dài thườn thượt, chốc chốc lại ngước mắt nhìn trời. Thực ra, Chuột Nhắt vô cùng tức giận. Chú cảm thấy đời thật sự quá tráo trở, không có trước sau. Chú nghĩ đến cách báo thù. Chuột Nhắt cũng thật nhỏ nhen. Vì chính cái chân thọt của chú mà người ta không gả con gái cho chú. Chú vốn dĩ muốn giấu giếm, nhưng giờ chú lại phải đối diện với chuyện này. Chuột Nhắt nghĩ ra cách báo thù viên ngoại. Tuy nhiên, chú không phải là người mạnh mẽ, chân yếu tay mềm, làm sao có thể đối đầu với nhà viên ngoại, một gia đình đầy thế lực. Đúng là khó khăn. Chú nuốt hận mà không biết làm gì. Chú suy nghĩ suốt ba ngày ba đêm mà vẫn chưa nghĩ ra được kế sách nào. Cơ thể chú gầy yếu, lông tóc rụng nhiều, gần như hói cả đỉnh đầu. Nhưng đến ngày thứ tư, khi chú đang đứng thẫn thờ trước cửa hang, bỗng nhiên reo lên. Chú đã nghĩ ra một kế. Diệu kế lắm. Chú sẽ làm một bài hát chế giễu viên ngoại. Với tài học của chú, làm gì có chuyện không sáng tác được một bài vè hay! Lập tức, chú ngồi xuống và thảo bài hát. Bài vè có tên là "Chế ông viên ngoại thách cưới cho cô Chuột Chù." Sau khi hoàn thành, Chuột Nhắt hắng giọng và bắt đầu ngâm thử bài vè:
Em là con gái nhà giàu,
Cha em thách cưới ra màu xinh sao,
Cưới em trăm tấm gấm đào,
Một trăm hòn ngọc, hai mươi tám ông sao trên trời,
Nắp tròn dẫn đủ trăm đôi,
Ống thuốc bằng bạc, ống vôi bằng vàng.
Sắm xe tứ mã mang sang,
Để quan viên họ nhà nàng đưa dâu,
Ba trăm nón nghệ đội đầu,
Mỗi người một cái quạt tàu cầm xinh,
Anh về sắm nhiễu Nghi Đình,
May chăn cho rộng, tối mình đắp chung.
Cưới em chín chĩnh mật ong,
Mười cót xôi trắng, mười nong xôi vò,
Cưới em tám vạn trâu bò,
Bảy vạn dê lợn, chín vò rượu tăm,
Lá đa mặt nguyệt hôm rằm,
Răng nanh thằng Cuội, râu cằm ông Thiên Lôi,
Gan ruồi mỡ muỗi cho tươi,
Xin chàng chín chục con dơi goá chồng,
Thách thế mới thoả trong lòng,
Chàng mà lo được thiếp cùng theo chân.
Khi bài vè được truyền đi, tất cả các làng xóm chuột trong cánh đồng đều học thuộc lòng. Ai cũng kể, ai cũng hát vang lên. Viên ngoại biết chuyện này. Rồi tiểu thư Chuột Chù cũng nghe. Bố con viên ngoại chỉ còn biết tức giận mà nguyền rủa, nhưng không làm gì được.
***
Vào lúc đó, lão Mèo lại lao vào câu chuyện. Mỗi lần lão đến, là rắc rối lại bắt đầu. Có thể lão đói bụng hoặc trời mưa, khi đó chẳng làm gì được. Những lúc rảnh rỗi, lão hay nghĩ linh tinh, rồi lại làm bậy. Chắc trong một lúc suy nghĩ, lão nhớ tới những con cá béo ngậy mà Thử ông, Thử bà đã biếu vào dịp Chuột Nhắt được khen thưởng. Lão nghĩ đến thì tưởng ngay tới việc đòi ăn. Vì ở nơi này, lão là chúa, không ai dám sợ lão! Lão cũng nghe nói gần đây có ai đó hát vu vơ, nói rằng Chuột Nhắt sắp lấy vợ. Thế là lão nghĩ mình có thể đến nhà Thử ông đòi ăn uống, vì nhà ấy đang vui mừng. Lão lững thững đi tới, mắt thì nhìn chằm chằm. Vừa tới cửa hang Thử ông, lão hét to một tiếng. Thử bà thò đầu ra thì lão vội giơ chân chộp lấy. Lão bắt được lưng bà lão, khiến bà ngã chúi vào trong hang. Lão đắc chí, lại gào lên. Nhưng đợi mãi chẳng thấy ai ra nữa. Lão cáu, cào đất tung tóe rồi bỏ đi. Lão không biết rằng mình vừa gây ra tai nạn cho gia đình Chuột Nhắt. Bà lão bị ngã vào trong nhà và bị móng chân lão Mèo cào vào lưng. Bà ngất đi và không tỉnh lại nữa. Cả nhà lay gọi nhưng bà quá yếu, bị thương sâu quá nên mãi không tỉnh. Rồi bà tắt thở, khiến cả nhà khóc thương vô cùng.
Từ đó, Chuột Nhắt càng căm ghét cha con nhà Chuột Chù. Chú nghĩ lão Mèo chính là người gây ra cái chết của mẹ mình. Ôi, mẹ của chú ra đi thật đau đớn! Chú quyết tâm phải báo thù. Chú tìm cách học võ để trả thù, nhưng không tìm được thầy. Thế là chú lại hát châm chọc cha con lão Mèo, dù làm vậy cũng chẳng thay đổi gì, vì lão Mèo vẫn sống. Một hôm, Chuột Nhắt nghe đồn bên kia cánh đồng có một ông Chuột Cống rất giỏi võ và có nghĩa khí. Ông ấy có nhiều bạn bè và cũng giúp đỡ mọi người. Chuột Nhắt quyết định đến gặp ông Chuột Cống để kể nỗi lòng mình.
Chuột Nhắt kể về sự đau khổ của gia đình mình rồi nói:
– Thưa ông, tôi thù lão Mèo lắm. Nếu tôi có thể chết mà giết được lão, tôi cũng sẽ làm!
Ông Chuột Cống nghe xong thì vỗ lên đầu Chuột Nhắt và cười lớn:
– Giỏi lắm, cháu có chí khí và dũng cảm! Nhưng tiếc là cháu đang dùng sức lực sai lầm rồi.
Chuột Nhắt ngạc nhiên hỏi:
– Ông bảo cháu phải làm thế nào mới đúng?
– Đầu tiên, cháu đừng vội mừng vì những chuyện không quan trọng. Cháu không nên nghĩ về những việc đã qua. Cháu phải tự hỏi mình rằng, vì sao mẹ cháu mất và tại sao chân cháu bị thương. Chúng ta phải đánh bại con Mèo xấu. Nếu con Mèo chết, chúng ta sẽ được sống bình yên. Tôi sẽ cùng cháu chiến đấu để tiêu diệt con Mèo này!
Chuột Nhắt vui mừng reo lên:
– Cháu xin theo ông. Cháu sẽ nói cho mọi người biết những điều ông đã dạy cháu!
– Tốt lắm, vậy là cháu đã hiểu rồi! – ông Chuột Cống nói.
***
Từ đó, Chuột Nhắt có một ước mơ để theo đuổi. Gã có một nhiệm vụ quan trọng phải làm. Mọi người thường thấy gã nhanh nhẹn, làm việc gì cũng hết sức, dù chân gã vẫn còn đau và gã vẫn chưa có vợ. Nhưng gã chẳng lo nghĩ về chuyện ấy nữa. Gã biết rằng phải lo làm việc trước đã!
Sau này, cô Chuột Chù cũng dần trở nên ốm yếu rồi ra đi khi già, không ai muốn lấy cô, không ai tới rước cô. Vì cô ấy lúc nào cũng kiêu căng, coi thường người khác, làm bộ làm tịch. Cuối cùng, sự kiêu ngạo đó lại khiến cô chẳng được ai yêu quý. Trong cuộc sống, ai mà quá kiêu căng thì chỉ khiến người khác không thích thôi.
Bài viết được sưu tầm từ nhiều nguồn khác nhau và đã qua chỉnh sửa chính tả, biên tập lại để đảm bảo nội dung rõ ràng, dễ hiểu hơn.
Đây là truyện dân gian Việt Nam, nội dung đã được biên tập lại để phù hợp với người đọc.
