Ngày xưa, có một người đàn bà rất chăm làm. Từ mờ sáng, khi chim Mơ lang vừa cất tiếng hót, bà đã rời làng lên nương 🐦. Bà làm việc cho đến khi sao Bắc Đẩu lấp lánh trên trời cao mới trở về làng 🌟.
Một hôm, đang làm rẫy, bà bỗng thấy choáng váng, cổ họng khô cháy như lửa đốt. Bà tìm đến chiếc chòi giữa rẫy, nhấc ống nước định uống nhưng không còn giọt nào. Cơn khát hành hạ, bà nhìn quanh tìm nước và thấy khe nước rỏ giọt từ khe núi. Bà mừng rỡ chạy tới. Đó là một quả núi giống hình người đàn ông to lớn, cầm chà gạc ngó trời. Từ trên đỉnh đầu chảy ra những giọt nước trong vắt, mát lạnh. Bà uống ba ngụm thấy cơn khát dịu ngay, cổ họng còn đọng vị thơm ngọt của dòng nước lạ 💧.
Từ hôm đó, bà thấy trong người khác lạ và bụng ngày một to dần. Bà đã thụ thai.
Nhưng đã chín tháng mười ngày rồi mà bà vẫn chưa đẻ. Một năm, rồi hai năm, ngày sinh vẫn chưa tới. Cho mãi đến năm thứ ba, vào ngày nhật thực 🌑, bà mới trở dạ. Bà sinh được ba đứa con trai bụ bẫm, kháu khỉnh, giống nhau như lột.
Ngày tháng trôi qua, ba đứa trẻ lớn dần lên, trở thành ba chàng trai khỏe mạnh. Cánh tay họ cứng như sắt, có thể bẻ gãy cây to. Cặp chân họ chạy nhanh như gió, nhảy vượt cánh rừng. Mắt họ sáng, nhìn xa hơn mắt chim ưng 🦅.
Thấy các con đã khôn lớn, một hôm bà mẹ bảo:
– Đất trời còn rộng lắm. Các con hãy chia nhau đi các ngả mà làm ăn. Lâu lâu hãy về thăm mẹ nhé!
Ba chàng trai vâng lời, từ biệt mẹ lên đường.
Người em út theo hướng mặt trời mọc mà đi. Đường đi mỗi ngày một xuống thấp và chẳng bao lâu đồng bằng bát ngát, biển khơi hiện ra. Người em út chọn nơi ấy làm chốn ở của mình. Ngày tắm nước biển trong xanh 🌊, đêm nằm trên cát mịn, da dẻ chàng thay đổi dần, trắng trẻo như cục bột. Người ta gọi chàng là Ngọc.
Người em thứ hai cứ theo hướng mặt trời lặn mà đi. Đất dưới chân ngày một cao dần lên, rừng rậm hiện ra và núi non hùng vĩ chào đón chàng. Gặp khe suối chảy óng ánh như màu đồng hun, chàng lội qua. Dòng nước kì lạ làm chàng đổi màu da, trở thành ngăm ngăm đen. Thấy đất màu mỡ, chàng dựng trại làm ăn. Người ta gọi chàng là Lèo.
Người anh cả ở lại quê hương. Chàng dựng nhà rông cao nhất trời, sống trong núi rừng cho suối đánh đàn, hoa nhảy múa, muôn thú và gió lộng hát ca 🎶.
Nhưng bỗng một hôm, một con Xà tinh hiện ra. Mình nó lớn bằng cả dãy núi, có cánh để bay, vây để lặn. Nó có ba viên ngọc ước của trời: ngọc xanh biếc làm nổi giông bão 🌪️, ngọc trắng nhạt làm dâng sóng nước 🌊, ngọc đỏ chói tung lên thì khói lửa thiêu rụi 🌋. Xà tinh dùng ba viên ngọc này để tàn phá.
Xà tinh mò đến quê hương ba chàng trai. Nó đi đến đâu, cây rừng nghiêng ngả, gió rú, khói mây mù mịt. Người anh cả thấy lạ, cầm chiếc khiên và dao nhọn bước ra. Xà tinh thò tay vào túi, bốc viên ngọc xanh biếc, làm giông bão nổi lên. Người anh cả vung mạnh tay khiên, làm trận gió mạnh xô bạt cơn dông. Sau nửa ngày đánh nhau kịch liệt, Xà tinh đuối sức thu viên ngọc xanh lại. Nó gầm lên, bốc viên ngọc trắng nhạt, làm cả bể nước tràn đến. Trước sức mạnh của nước lụt, người anh cả chạy lên ngọn núi cao nhất, đốt lửa gọi các em về.
Thấy lửa cháy, chàng Ngọc chạy một mạch như bay về quê. Nhìn thấy núi rừng tiêu điều, chàng căm giận. Chàng Ngọc từ biệt anh cả, đi vào sào huyệt của Xà tinh. Thấy chàng trai trắng trẻo, Xà tinh gầm lên:
– Hỡi con thỏ trắng kia! Mày mang da đến đây cho tao lột phải không?
Chàng Ngọc thét vào mặt nó:
– Ta đến hỏi tội đây. Thần nước quê ta còn trị được, nữa là vũng nước chân trâu của mày!
Xà tinh giận lắm. Hắn bốc viên ngọc trắng nhạt, làm sóng ngàn, nước cả hiện ra. Nhanh như chớp, chàng Ngọc dẫm mạnh chân xuống đất. Từ lòng đất, bức thành đất nhô cao, vây chặt bể nước. Dòng nước không phá vỡ nổi bức thành, cạn dần. Xà tinh yếu thế thu viên ngọc trắng lại, giở viên ngọc đỏ chói. Khói bốc lên mù trời, lửa cháy rừng rực, cây xanh cháy thành than. Người em út chạy về vùng biển.
Người anh cả lại lên núi cao, đốt hai đống lửa lớn, gọi người em thứ hai về cứu. Trông thấy hiệu lửa, chàng Lèo chạy như gió về quê. Đến hang Xà tinh, gặp nó đang mài vuốt trước cửa, chàng Lèo phóng một ngọn lao mạnh như sấm sét. Xà tinh tìm cách thử tài, bốc nắm lá, niệm thần chú, tung lên trời. Một bầy ong vò vẽ hiện ra xông tới. Chàng Lèo tháo bông hoa cài trên đầu, cắm trên đất. Những bông hoa muôn sắc tỏa ra, dệt thành tấm thảm đẹp. Đàn ong bén mùi mật hoa, sà xuống hút mật. Bông hoa khép cánh, nhốt chặt đàn ong ma quái bên trong.
Thấy phép thuật bị hại, Xà tinh gầm lên, bốc viên ngọc đỏ chói, thét lớn:
– Đến ngọc này thì mày cũng phải chạy thôi!
Ngọn lửa ngùn ngụt bốc cao, cháy rừng rực. Chàng Lèo trút ống nước phép xuống đất. Những tia nước mát rượi dâng thành suối nước khổng lồ bao lấy lửa. Lửa của Xà tinh tắt ngấm. Bị thua, Xà tinh gầm thét, thu viên ngọc đỏ lại, vung viên ngọc trắng nhạt ra. Sóng nước dâng lên cuồn cuộn, mưa xối ào ào. Người em thứ hai không chống nổi, đành theo hướng mặt trời lặn mà chạy về núi.
Người anh cả thấy các em không trị được Xà tinh thì vô cùng lo lắng 😟. Dân làng cũng rất lo. Họ hợp sức lại, góp công đóng một chiếc thang thật dài, bắc qua sông, bảo người anh cả leo lên hỏi Trời xem có phép gì giúp giết được Xà tinh. Người anh cả leo thang lên Trời ngay.
Sáng hôm ấy, Trời ngủ dậy muộn. Vừa mở mắt, Trời thấy người anh cả quỳ trước mặt, thưa rõ câu chuyện và xin Trời giúp cách đánh Xà tinh. Suy nghĩ một lát, Trời gật gù bảo:
– Con Xà tinh này quả là có lắm phép. Nhưng tài trí của các cháu cũng không kém. Chỉ vì các cháu chưa biết hợp sức đánh nên mới trị được phép này, nó lại giở phép khác. Hãy trở về núi cao, đốt lửa gọi hai em về. Cả ba anh em hợp sức đánh thử xem. Nếu vẫn thua, ta sẽ bày cách khác 🌟.
Người anh cả vâng lời, trở về núi cao đốt lửa gọi hai em lần nữa. Ba anh em hợp nhau cùng dân làng, chia thành ba ngả kéo đến sào huyệt Xà tinh.
Đang gục đầu ăn gan trâu trắng, uống rượu đen, chợt thấy ba chàng dũng sĩ đứng chặn trước cửa hang, Xà tinh gầm gừ:
– Kìa, ba con thỏ non lại kéo đến nộp mạng rồi. Hãy đợi đấy, ăn uống xong, ta sẽ hỏi tội chúng mày!
Người anh cả đáp lại, giọng to như tiếng cồng vang:
– Yêu quái, hôm nay mày sẽ phải đền tội. Mày đã tàn phá núi rừng, giết hại dân làng, giờ đây anh em ta sẽ hợp sức lại trị tội mày!
Xà tinh giận lắm. Nó nhảy ra khỏi hang, giơ viên ngọc xanh ra. Dông bão nổi lên. Nhanh như chớp ⚡, người anh cả vung chiếc khiên, giơ đằng đông, núi đằng đông sạt; giơ đằng tây, núi đằng tây đổ. Chiếc khiên quay tròn, cuốn gió thổi bạt dông bão. Xà tinh thua trận đầu, vội giở viên ngọc trắng ra. Nước lũ ào ào tràn tới. Người em út lao ra giữa dòng nước, giơ cao kiếm, dẫm chân mạnh xuống đất. Tức thì thành lũy nổi lên, bủa vây và nhốt chặt dòng nước lại. Thấy phép màu bị hại, Xà tinh hấp tấp bốc viên ngọc đỏ ra. Khói lửa cuộn đến, cháy ngút trời 🔥. Nhanh như cắt, người em thứ hai trút ngay ống nước phép xuống đất. Những dòng nước nhỏ biến thành trăm ngàn con rồng nước lạnh, uốn khúc bám lấy bể lửa. Lửa lụi dần rồi tắt ngấm.
Thấy mất trọn cả ba phép lạ, Xà tinh cuống cuồng toan chạy trốn ra bể. Nhưng chàng Ngọc đã lăm lăm thanh kiếm chặn đường. Xà tinh hoảng sợ quay đầu chạy lên núi. Nhưng chàng Lèo đã chống ngọn lao đợi sẵn. Bí thế, Xà tinh toan chạy trốn lên trời, nhưng người anh cả đã nhảy tới, vung dao sắc xả vào mình nó. Xà tinh gào thét giãy giụa rung cả đất. Cuối cùng kiệt sức, nó lăn ra chết, hóa thành dãy núi Róc Ron lởm chởm, lồi lõm, cằn cỗi màu chết chóc.
Từ đó, núi rừng Tây Nguyên trở lại thanh bình 🌿. Nương đầy lúa, rẫy đầy khoai, sông đầy cá, bờ suối khoe sắc hoa vàng hoa đỏ 🌸. Ba chàng dũng sĩ chia tay, người xuống hướng đông, người lên phía tây làm ăn. Người anh cả ở lại rừng, dựng nhà rông cao to hơn xưa để giữ gìn quê mẹ. Hàng năm, em út dưới biển gánh muối lên cho hai anh, em thứ hai cõng chiêng, mền lên cho anh cả. Anh cả chia cho các em gỗ quý, mật ong, thịt rừng, nếp thơm.
Cho đến nay, đồng bào Tây Nguyên còn truyền tụng rằng: người anh cả có tài múa khiên bạt gió, đó là người Tây Nguyên. Chàng Ngọc, em út ở gần sông gần biển nên thạo nghề đắp đê ngăn nước, là người Việt. Còn em thứ hai – chàng Lèo ở xứ nóng, có gió Lào, hay bị hỏa hoạn nên có tài chống lửa, đó là người Lào. Ba anh em xưa là con một mẹ.
Bài viết được sưu tầm từ nhiều nguồn khác nhau và đã qua chỉnh sửa chính tả, biên tập lại để đảm bảo nội dung rõ ràng, dễ hiểu hơn.
Đây là truyện dân gian Việt Nam, nội dung đã được biên tập lại để phù hợp với người đọc.
