Ngày xưa, ở Gò Sặt, tỉnh Bình Định, có một nhà nông phu nghèo và một cậu con trai tên là Lía. Từ nhỏ, Lía đã mất cha, nhưng cậu lớn nhanh và rất khỏe mạnh. Năm lên bảy, một mình Lía đã có thể hạ gục các bạn đồng trang lứa trong những trận vật. Năm tháng trôi qua, tất cả trẻ em trong vùng đều sợ Lía. Một ngày, Lía đấu võ với một đứa trẻ lớn hơn. Lía nhanh chóng dồn đối thủ vào thế nguy hiểm khiến đối thủ sợ quá phải van xin:
- Tôi lạy anh, anh tha cho tôi, tôi xin gọi anh là vua!
Từ đó, cái tên "Vua Lía" được bọn trẻ gọi cậu. Chúng thường làm kiệu khênh Lía đi khắp nơi. Một người hàng xóm nghe tin liền mách mẹ Lía và nói:
- Bà nên cẩn thận, kẻo đầu của mẹ con bà có chuyện.
Mẹ Lía lo sợ:
- Chết tôi rồi! Lạy trời cho nó đừng sinh ngụy.
- Bà cho nó đi học đi, gửi cho ông đồ dạy nó!
Từ đó, Lía phải đi học. Ông đồ tuy dữ đòn nhưng Lía không sợ. Cậu thích học võ hơn là học chữ, thường lén thầy ra vườn luyện võ. Một ngày nọ, ông đồ phát hiện và đánh Lía, nhưng Lía giật lấy roi bẻ vụn. Ngay hôm đó, ông đồ trả Lía về cho mẹ. Lía vui mừng vì không phải học chữ nữa. Cậu lại dẫn bọn trẻ đi đùa nghịch và cướp đồ của những người đi đường.
Thời gian trôi qua, Lía và bọn trẻ trong vùng thường đón đường cướp giật. Khi mẹ biết chuyện, bà hết đánh mắng đến van xin con. Lía hứa không tái phạm nhưng chứng nào tật nấy. Cuối cùng, mẹ Lía gửi con đi chăn trâu cho một nhà giàu ở làng xa. Tại đây, Lía lại có bạn mới. Họ cùng nhau lùa trâu lên núi cao cho ăn và thường bày trò cướp giật.
Một ngày nọ, Lía hứa đãi tiệc và bảo chúng chuẩn bị dao nồi. Hôm sau, Lía cùng bạn thịt nghé của chủ nhà giàu. Lía bảo chúng: "Nói là cọp tha mất nghé." Chủ nhà tin là thật và không cằn nhằn. Sau này, mưu của Lía bị bại lộ, khiến người dân giận dữ và muốn bắt giải quan. Lía bỏ trốn.
Chàng lại dùng lối cướp giật kiếm tiền mua thuốc cho mẹ. Sau khi mẹ chết, Lía không kiêng nể ai nữa. Đói thì cướp, rảnh thì luyện võ. Một hôm, Lía giật tiền của một người lạ và biết chuyện anh ta bị cướp tài sản. Lía trả tiền và đi tìm đánh tên chánh tổng. Quan trên sai lính bắt Lía nhưng bạn Lía báo trước cho chàng đi trốn.
Lía không có họ hàng thân thích, ngủ chùa, đói đâu cướp đó. Một hôm, Lía gặp bọn cướp ở truông Mây, đánh bại chúng và gia nhập bọn cướp. Ba chủ trại thấy võ nghệ chàng tuyệt trần nên mời nhập bọn. Từ ngày Lía làm tướng, bọn cướp truông Mây càng thêm vây cánh. Họ cướp của người giàu và phân phát cho người nghèo.
Nghe tin vua mở khoa thi võ, Lía cải trang đi thi. Quan chủ khảo tham lam không nhận đơn của Lía. Lía giận dữ, kể lại cho bọn chủ trại và họ cùng xuống núi trả thù. Lía giết quan chủ khảo và bắt vợ hắn về làm vợ. Quân triều đình tấn công nhưng bị bại trận nhiều lần.
Lúc này, vợ Lía bị quân triều đình mua chuộc làm nội gián. Nàng tổ chức tiệc và bỏ thuốc mê vào rượu, khiến bọn chủ trại say khướt. Nàng trói họ lại và báo tin cho quân triều đình. Quân triều đình tấn công trại cướp, bắt bọn chủ trại.
Lía tỉnh dậy, thấy mình bị trói, dùng sức bứt dây nhưng không thoát được. Chàng húc mấy cái vào cột nhưng dây buộc chặt quá. Chàng mang cả tấm phản lớn sau lưng phá vòng vây chạy ra. Mấy tên lính bị chàng đá và phản húc vào đầu nên không dám đuổi. Lía chạy mãi vào rừng già.
Cuối cùng, chàng gặp một ông già gánh củi, nhờ ông cởi trói và ăn cơm ông già. Lía vái ông già và nói:
- Tôi là thằng Lía, bấy lâu nay tung hoành khắp nơi không ai làm gì được. Nay mắc mưu một đứa con gái, thân thế phải đến nỗi này, sống làm chi thêm nhục nhã. Lía này được ông cởi trói và nhịn ăn để giúp, ơn ấy không biết lấy gì trả. Vậy Lía xin dâng đầu mình, ông hãy mang xuống nạp quan mà lĩnh thưởng.
Cụ già vừa nghe dứt lời thì thấy thủ cấp của Lía nằm trước mặt. Ông vốn quý mến Lía, định giúp chàng trốn để khôi phục cơ đồ. Nhưng không ngờ Lía quá nóng nảy tự hủy hoại mình. Than khóc hồi lâu, ông chỉ biết đem thi thể chàng chôn cất nơi kín đáo không cho ai biết.
Ngày nay, vẫn có câu ca dao:
Chiều chiều én liệng truông Mây, Cảm thương chàng Lía bị vây trong thành.
Bài viết được sưu tầm từ nhiều nguồn khác nhau và đã qua chỉnh sửa chính tả, biên tập lại để đảm bảo nội dung rõ ràng, dễ hiểu hơn.
Đây là truyện dân gian Việt Nam, nội dung đã được biên tập lại để phù hợp với người đọc.
